Sau nhiều năm liên tục tăng trưởng nhanh, trong 5 tháng đầu năm nay kim ngạch xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ đạt 4,7 tỷ USD, giảm gần 30% so với cùng kỳ năm 2022. Đặc biệt, sản phẩm gỗ chế biến sâu, thuộc mã HS 94, giảm tới 38%. Hiện nay, chỉ còn một số mặt hàng thuộc nhóm HS 44 còn tăng trưởng dương, bao gồm:  

- Gỗ dán: Trong khi xuất khẩu gỗ dán sản xuất từ gỗ cứng, chủ yếu xuất khẩu sang Hoa Kỳ, giảm mạnh do chịu tác động của cuộc điều tra do Bộ Thương mại Hoa Kỳ (DOC) tiến hành từ giữa năm 2021 về chống lẩn tránh thuế chống bán phá giá và thuế trợ cấp, sản phẩm gỗ dán sử dụng trong xây dựng (gỗ dán phủ film) xuất khẩu sang thị trường Mỹ, EU lại tăng.

- Ván sợi: Kim ngạch xuất khẩu sang thị trường Ấn Độ đạt 21,19 triệu USD, tăng 3 lần so với cùng kỳ năm 2022 (7,6 triệu USD). Ván sợi hiện chiếm 47% tổng giá trị xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ sang thị trường Ấn Độ.  

- Ván bóc: Xuất khẩu trong 4 tháng đầu năm đạt 69,4 triệu USD tăng 9% so với cùng kỳ năm 2022. Các thị trường chính nhập khẩu mặt hàng này như Trung Quốc (57,2 triệu USD), Campuchia (3,4 triệu USD) đều tăng lần lượt 1% và 20% so với cùng kỳ năm 2022. Ngoài ra, xuất khẩu ván bóc sang thị trường Ấn Độ cũng tăng mạnh từ 284,5 ngàn USD trong 4 tháng đầu năm 2022 lên 3,1 triệu USD trong 4 tháng đầu năm 2023. 

- Dăm gỗ: Mặc dù giá xuất khẩu dăm gỗ giảm rất mạnh so với cuối năm 2022, xuất khẩu dăm gỗ trong 4 tháng năm 2023 đạt trên 4,1 triệu tấn, với trị giá 704,4 triệu USD, tăng 3% so với cùng kỳ năm 2022. Trung Quốc và Nhật Bản vẫn là 2 thị trường chính tiêu thụ dăm gỗ xuất khẩu từ Việt Nam, trong đó xuất khẩu sang Trung Quốc chiếm trên 70%.

- Viên nén: Xuất khẩu viên nén 4 tháng đầu năm đạt 1,2 triệu tấn, kim ngạch 213,04 triệu USD, giảm 22% về lượng và 10% về giá trị so với cùng kỳ năm 2022. Đặc biệt giá xuất khẩu viên nén đã giảm rất mạnh. Tuy nhiên, theo đánh giá của Chi hội Viên nén Gỗ Việt Nam, dự kiến trong tháng 6,7 nhu cầu viên nén tại thị trường Hàn Quốc sẽ tăng trở lại với lương tiêu thụ là 100.000 tấn/tháng, trong khi đó tại thị trường Nhật Bản, các doanh nghiệp Việt đã ký được các hợp đồng dài hạn 2-3 năm cung cấp viên nén cho thị trường này. Có thể thấy, hai thị trường nhập khẩu lớn viên nén của Việt Nam là Hàn Quốc và Nhật Bản, chiếm 98% tổng lượng đã và đang có tín hiệu tốt. Thị trường EU cũng dường như cũng đã dần ổn định sau cơn sốt các nguồn cung ứng năng lượng, bao gồm cả nhiên liệu sinh khối. Tuy nhiên, với những cam kết giảm mạnh phát thải và tăng cường sử dụng năng lượng sinh học, có thể tin rằng xuất khẩu viên nén sẽ phục hồi cả về giá cả và khối lượng từ những tháng cuối năm 2023.

Mặc dù phải đối diện với rất nhiều khó khăn, chủ yếu do các tác động từ bên ngoài, Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam tin tưởng rằng, với vị thế hiện có trong thương mại gỗ toàn cầu, với năng lực cạnh tranh đã được thử thách và với đội ngũ doanh nhân đã tích lũy nhiều kinh nghiệm thương trường, doanh nghiệp gỗ Việt sẽ sớm lấy lại đà tăng trưởng khi thị trường gỗ toàn cầu phục hồi.     

2. Hoàn thuế giá trị gia tăng – nút thắt lớn, cần sớm được tháo gỡ để nhiều doanh nghiệp ngành gỗ có thể tồn tại và chờ đợi thời cơ phục hồi

2.1. Thực trạng tiền thuế giá trị gia tăng chậm chưa được hoàn

Theo thống kê sơ bộ của Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, số tiền thuế giá trị gia tăng (GTGT) doanh nghiệp chế biến – xuất khẩu gỗ chưa được hoàn trả là 6,1 nghìn tỷ đồng. Trong đó, các doanh nghiệp xuất khẩu dăm thuộc Chi hội Dăm gỗ khoảng trên 4 nghìn tỷ đồng ( riêng với 11 doanh nghiệp xuất khẩu dăm lớn trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh, số thuế chưa được hoàn đến hết tháng 5/2023 là 1.105 tỷ đồng); các doanh nghiệp hội viên Chi hội Gỗ dán cũng chưa được hoàn thuế trên 500 tỷ đồng; số còn lại khoảng 1,6 nghìntỷ  các doanh nghiệp viên nén và chế biến xuất khẩu các sản phẩm gỗ khác. Các doanh nghiệp hết sức khó khăn khi không được hoàn thuế, thiếu vốn để xoay xở và hỗ trợ người lao động trong bối cảnh khan hiếm đơn hàng. 

2.2. Doanh nghiệp cần sự giải cứu hoàn thuế

- Đại diện Công ty TNHH Lâm Thanh Hưng chia sẻ:“Công ty gặp rất nhiều khó khăn trong việc hoàn thuế VAT vì thời gian hoàn thuế kéo dài, theo quy định thời gian đối với hồ sơ kiểm tra trước hoàn thuế sau là 40 ngày nhưng hồ sơ hoàn thuế của Công ty bị kéo dài tới hơn 6 tháng mà không nhận được quyết định hoàn hay không hoàn. Nguyên nhân là bởi do có quá nhiều bất cập trong truy xuất, xác minh nguồn gốc gỗ vì theo quy định phải xác minh tới tận hộ trồng rừng. Trong khi đó, một lô hàng xuất khẩu của Doanh nghiệp được mua của vài chục hộ trồng rừng tại rất nhiều các địa phương khác nhau. Vậy, thời gian và nhân lực đâu để đi xác minh đủ số hộ bán gỗ cho Công ty. Chính vì lẽ đó, Công ty phải rút hồ sơ và tạm thời hoãn nộp hồ sơ hoàn thuế để tập trung vào sản xuất kinh doanh tìm đầu ra cho đơn hàng mới”.

- Đại diện Công ty TNHH Tỷ Long than phiền: “Việc xác minh tới người dân rất khó cho doanh nghiệp. Công ty nộp hồ sơ hoàn thuế cách đây 2 năm, tới nay vẫn chưa được hoàn thuế do hồ sơ đã được chuyển sang cơ quan công an để điều tra. Hiện hồ sơ hoàn thuế này đã kéo dài 2 năm mà chưa xác minh xong. Mỗi ngày 2 đồng chí công an đi xác minh được 4 hộ gia đình trồng rừng, trong khi doanh nghiệp mua ở nhiều địa bàn từ rất nhiều hộ và cơ sở kinh doanh khác nhau, có thể từ hàng nghìn chủ rừng, nếu đi xác minh đầy đủ có thể phải mất 5 năm”.  

- Đại diện Công ty TNHH 12/11 Hạ Long nhấn mạnh: “Việc đi xác minh nguồn gốc tới người trồng rừng là không khả thi vì có tình trạng người có sổ thì không có rừng, người trồng rừng thì không có sổ, ngoài ra gỗ keo còn được trồng ở bờ sông, bờ ao,….Như vậy, nhiều người dân trồng và bán gỗ không lấy đâu ra được sổ đỏ để chứng minh diện tích rừng trồng đó là của mình”. 

- Đại diện Công ty CP Cảng Thái Hưng cho biết:Công ty Thái Hưng đã chuyển 2 bộ hồ sơ xin hoàn thuế GTGT, trong đó, 01 có giá trị 28 tỷ, 1 bộ có giá trị 26 tỷ phát sinh thuế GTGT từ tháng 01/2022 đến tháng 05/2022 lên Cục thuế tỉnh Quảng Ninh vào tháng 08/2022. Nhưng do quy định tại Công văn 633/TCT-TTKT ngày 07/03/2022 phải xác định nguồn gốc hàng hóa từ F1, F2, F3…. , công ty xét thấy bộ hồ sơ của công ty chưa đủ điều kiện để hoàn nên đã xin giãn thời gian đến nay.

Các bộ hồ sơ xin hoàn thuế GTGT từ tháng 06/2022 đến tháng 03/2023, doanh nghiệp chưa nộp lên Cục thuế tỉnh Quảng Ninh vì nếu truy xuất nguồn gốc đến tận hộ trồng rừng thì công ty không thể đáp ứng được. Tổng số thuế GTGT công ty đã trả và khai báo với cơ quan thuế từ tháng 01/2022 đến tháng 03/2023 là 171 tỷ. Do đó, Công ty Cp Cảng Thái Hưng đề nghị với Nhà nước xin được hoàn thuế GTGT cho công ty từ tháng 01/2022 đến nay với cách kiểm tra hồ sơ hoàn thuế như khi chưa có Công văn 633/TCT-TTKT ngày 07/03/2022 của Tổng cục thuế.

Công ty CP Cảng Thái Hưng cũng đề nghị kiểm tra hoàn thuế dựa trên việc Hải quan kiểm tra lô hàng tại kho hàng trước khi xuất, có đúng hàng hóa theo khai báo hay không, đã hoàn thành nghĩa vụ thuế theo quy định hay chưa (thuế GTGT, thuế XK...) và hậu kiểm đối với tiền thanh toán từ nước ngoài. Trường hợp khó kiểm tra thì xin đề nghị bỏ thuế GTGT đối với ngành dăm gỗ, còn các thuế GTGT của phần dịch vụ, logistics thì cho khấu trừ hoặc hoàn thuế”.

- Ông Thang Văn Thông, đại diện chi Hội Dăm gỗ Việt Nam nhận định “Cơ quan Thuế đưa ra các biện pháp quản lý chặt chẽ trong việc hoàn thuế GTGT cũng có những lý do riêng, tuy nhiên, những lý do này chưa phù hợp với thực tiễn hiện nay của doanh nghiệp”. Theo Ông Thông:

• Căn cứ Thông tư 80/2021/TT-BTC của Bộ Tài chính hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Quản lý thuế, doanh nghiệp chỉ truy xuất đến người phát sinh thuế. Tuy nhiên, hiện nay cơ quan Thuế đang yêu cầu truy xuất đến người trồng rừng. Do đó, thời gian xác minh rất dài. Chi cục Thuế địa phương cũng không có chức năng, quyền hạn đi xác minh việc này, nên nếu xác minh việc này phải nhờ đến đơn vị thứ 3 mà ở đây là cơ quan công an làm việc này”.
• Cần phân biệt rõ ai làm đúng và ai làm sai. Doanh nghiệp làm không đúng thì pháp luật quản lý, giám sát họ. Còn các doanh nghiệp làm đúng thì cần tháo gỡ cho họ để họ kinh doanh tiếp. Đồng thời, cần có cơ chế chính sách quản lý đúng, chặt để doanh nghiệp thực hiện. Có như vậy, doanh nghiệp mới phát triển được”.
• Đề nghị Tổng cục Thuế nên xem xét lại việc yêu cầu truy xuất thuế đến người trồng rừng. Những doanh nghiệp hoạt động không đàng hoàng thì đưa vào diện điều tra, còn những hồ sơ có kê khai, nộp thuế thì ưu tiên hoàn thuế, từ đó, có thể tháo gỡ cho doanh nghiệp được quay vòng vốn.
• Nếu việc hoàn thuế GTGT vẫn vướng như hiện nay, không có hướng dẫn cụ thể thì doanh nghiệp đang rơi vào tình trạng mơ hồ, có được hay không được hoàn thuế và nguy hiểm hơn đó là doanh nghiệp sẽ bị mất niềm tin.

2.3. Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam và doanh nghiệp gỗ khẩn thiết đề nghị:

1. Bộ Tài chính và Tổng cục Thuế rà soát lại các vướng mắc tại các văn bản quy định hiện hành để gỡ khó cho doanh nghiệp, đảm bảo dòng tài chính để doanh nghiệp ký kết các hợp đồng mới, tránh trường hợp hiện có nhiều doanh nghiệp có đơn hàng nhưng lại không có dòng vốn để thực hiện.

2. Đề nghị Bộ tài chính, Tổng cục thuế xem xét và trả lời các hồ sơ hoàn thuế, chia ra từng giai đoạn 3 tháng, 6 tháng để giải quyết dứt điểm các bộ hồ sơ cho doanh nghiệp.

3. Đối với doanh nghiệp xuất khẩu có hợp đồng với doanh nghiệp thương mại thì cho phép hoàn thuế GTGT vì đây là giao dịch kinh tế hợp pháp, đáp ứng đủ các điều kiện hoàn thuế. Nếu phát hiện doanh nghiệp vi phạm pháp luật thì đề nghị thanh/kiểm tra và xử lý theo quy định của pháp luật.

4. Đề nghị Tổng cục Thuế chỉ đạo và hướng dẫn các cục thuế tỉnh và các chi cục thuế cấp huyện thị tiếp tục hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi trong thời gian tới, bao gồm:

- Đẩy nhanh tiền kiểm các bộ hồ sơ hoàn thuế GTGT đang có lịch hẹn do hiện nay có doanh nghiệp có khoản tiền được hoàn thuế GTGT vài chục tới vài trăm tỷ đồng trong khi lãi suất đi vay ngân hàng thương mại rất cao (vay trung hạn VNĐ: 11%/năm);

- Tăng cường hỗ trợ công tác hoàn thuế GTGT đảm bảo thực hiện đúng thời gian quy định theo luật hiện hành;

- Hiện nay quy định về quản lý, truy xuất nguồn gốc lâm sản theo Thông tư số 26/2022 /TT-BNNPTNT rất phức tạp, không khả thi, mất rất nhiều thời gian và phát sinh nhiều chi phí nếu tiến hành xác minh đầy đủ. Do đó, Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam đề nghị cơ quan Thuế chỉ tập trung kiểm soát chặt các nhà cung cấp, doanh nghiệp có xuất hóa đơn thông qua hệ thống hóa đơn điện tử.  Doanh nghiệp bị phát hiện gian lận hoàn thuế GTGT phải bị xử lý nghiêm để đảm bảo quyền lợi chính đáng của các doanh nghiệp chế biến - xuất khẩu sản phẩm gỗ tuân thủ pháp luật và giúp ngăn ngừa từ sớm những rủi ro trong lĩnh vực thuế.

5. Đề nghị đưa mặt hàng gỗ ra khỏi nhóm những mặt hàng rủi ro cao trong việc hoàn thuế vì, theo quy định của Luật Lâm nghiệp, gỗ rừng trồng là gỗ hợp pháp.

6.  Nếu tình trạng hoàn thuế GTGT còn kéo dài và chưa có hướng xử lý, Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, đề nghị bỏ thuế 10% đối với mặt hàng này, để tránh tình trạng lợi dụng việc hoàn thuế GTGT để gian lận ngân sách nhà nước, tác động xấu tới các doanh nghiệp tuân thủ pháp luật và làm ăn chân chính. Hoặc có cơ chế/chính sách để doanh nghiệp đóng thuế hộ khâu chế biến gỗ trung gian với mức 1.5% và doanh nghiệp được phép hạch toán vào chi phí của doanh nghiệp.

Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam đánh giá cao chỉ đạo kịp thời của Thủ tướng Chính phủ tại cuộc họp ngày 15/4/2023 tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy sản xuất và xuất khẩu cho doanh nghiệp ngành hàng gỗ và thủy sản. Đặc biệt, doanh nghiệp gỗ tin tưởng rằng, với Công điện số 470/CĐ-TTg ngày 26/5/2023 của Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương thực hiện quyết liệt, hiệu quả các nhiệm vụ, giải pháp tháo gỡ khó khăn cho sản xuất, kinh doanh, bao gồm việc hoàn thuế giá trị gia tăng cho doanh nghiệp, Bộ Tài chính và các cơ quan có liên quan sẽ xem xét và khẩn trương đối thoại với doanh nghiệp để tìm ra giải pháp giải quyết vấn đề chậm hoàn thuế GTGT cho doanh nghiệp ngành gỗ./.

Gỗ Việt