Một nhận thức khá phổ biến là Quy chế gỗ châu Âu (EUTR) và Chương trình tăng cường thực thi lâm luật, Quản lý và Thương mại lâm sản châu Âu đều là các biện pháp thương mại chống lại việc sử dụng gỗ bất hợp pháp được áp dụng trong ngành gỗ.

 Đó là điều dễ hiểu, một số vấn đề trong ngành gỗ được coi là tác động tới thực thi các hoạt động môi trường, và đặc biệt là giải quyết vấn đề khai thác gỗ bất hợp pháp.

Nhưng một vấn đề khác nổi lên từ các quan điểm của ba trong số các thương hiệu tiêu thụ nổi tiếng nhất châu Âu trong lĩnh vực gỗ và các sản phẩm gỗ; nhà bán lẻ sản phẩm nội thất toàn cầu, IKEA; đơn vị hàng đầu về cải tạo nội thất Anh (và một phần của Tập đoàn rộng lớn Kingfisher), B & Q; và gã khổng lồ về ván sàn quốc tế Thụy Điển, Kährs.

Không thể phản đối khi cho rằng việc kinh doanh trái phép gỗ vẫn còn là một vấn đề nhức nhối. Nhưng cam kết xoá bỏ thực trạng này của ba thương hiệu lớn trên và đa số những đơn vị trong ngành gỗ đã mang đến những tín hiệu tích cực. Do đó, sự lựa chọn hàng đầu trong chính sách kinh doanh thuộc về trách nhiệm của chính ngành gỗ, không liên quan đến chứng nhận môi trường của bên thứ ba.

Giám đốc phụ trách lâm nghiệp toàn cầu IKEA Anders Hildeman cho biết, tại IKEA, trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (CSR) luôn được ghi nhớ và chú trọng. Và họ luôn quan tâm đến vấn đề môi trường, rừng, môi trường sống, đa dạng sinh học.

Đại diện của Kährs, ông Bruce Uhler cũng bày tỏ quan điểm tương tự, khi công ty ông quan tâm đến môi trường và cuộc sống của những người dân phụ thuộc vào rừng.

Đào tạo và truyền thông

 Cả ba thương hiệu lớn trên đều đang gặp phải vấn đề kép theo quy chế EUTR; cả các đơn vị khai thác, nơi có gỗ đầu tiên tại thị trường EU và các nhà thương nhân buôn bán gỗ tại đây. Quy chế đã không yêu cầu sự sửa đổi chính thức về chiến lược chống gỗ bất hợp pháp. Việc đánh giá nguy cơ của gỗ bất hợp pháp và thẩm định chi tiết gỗ đã được các bên thực hiện, và họ cũng làm tất cả mọi việc để đạt được chứng nhận 100% đảm bảo nguồn gỗ bền vững.

Tuy nhiên điều EUTR đã làm là nhanh chóng xem xét kỹ lưỡng và đánh giá lại hệ thống hiện có và hướng tới giảm thiểu nguy cơ sử dụng gỗ bất hợp pháp.

 Ông Hildeman của IKEA cho hay, công ty này đangtiến hành đào tạo về EUTR và điều này sẽ giúp họ truyền đạt thông điệp về gỗ hợp pháp tới các nhà cung cấp. Còn bà Julia Griffin của B&Q cho biết, EUTR đưa ra quy định về tính hợp pháp chặt chẽ hơn, đặc biệt đối với các sản phẩm làm giấy, dăm gỗ hay sợi từ chuỗi cung ứng phức hợp. Nên công ty này cũng yêu cầu các nhà cung cấp, có thông tin chính xác để họ đánh giá độ rủi ro tốt hơn.

Các vấn đề thực thi

Một khía cạnh vẫn còn gây băn khoăn đó là, còn có ý kiến khác nhau giữa các quốc gia thành viên về mức độ giám sát và các yêu cầu của cơ quan thực thi có thẩm quyền (CA). Điều này khiến nguy cơ làm biến đối lộ trình thương mại và cạnh tranh không lành mạnh do việc thiết lập chính sách không công bằng, những gánh nặng hành chính và tài chính buộc phải tuân thủ.

 Sự chênh lệch không chỉ tạo ra sự nhầm lẫn đặc biệt đối với các nhà cung cấp nhỏ hơn, mà còn gây ra nhiều vấn đề đối với “nhiều quốc gia đang cố gắng tập trung tiếp cận EUTR một cách thống nhất giữa các nước thành viên”.

Theo ông Hildeman, điều đó sẽ giúp các nhà cung cấp và các nhà khai thác rất nhiều và khiến EUTR hiệu quả hơn, nếu EC tìm ra cách thức xây dựng 28 hệ thống thẩm định chi tiết khác nhau ở 28 quốc gia EU”.

Bên cạnh đó, mục tiêu tuyên bố của EU là phải hỗ trợ quản lý rừng bền vững, nhưng các doanh nghiệp có nghĩa vụ cũng phải áp dụng xác nhận thẩm tra chi tiết theo EUTR khi các sản phẩm không được chứng nhận và quan tâm đến chứng nhận tự nguyện.

Phương pháp tiếp cận toàn cầu

Các hoạt động quốc tế này cũng cho thấy sự liên kết chặt chẽ hơn giữa EUTR và các cơ quan thực thi nó, cũng như các hệ thống chống sử dụng gỗ bất hợp pháp ở những nơi khác. Mục tiêu chính là Đạo luật Lacey Mỹ và Quy chế cấm khai thác bất hợp pháp của Úc (AILPR), nhưng chương trình Goho của Nhật Bản và hệ thống pháp lý của Trung Quốc cũng đã được đề cập.

Ông Hildeman cho hay, nếu phối hợp hài hòa các định nghĩa hợp pháp mang tính quốc tế, nó có thể mang lại động lực cho tất cả các chương trình, đồng thời tạo hiệu ứng lan tỏa với các thị trường khác. Điều đó cũng sẽ tạo ra lợi ích nhiều hơn trong cuộc chiến chống lại tội phạm khai thác gỗ có tổ chức đang hoạt bất hợp pháp trên toàn cầu. Đề nghị khác là giảm bớt hoặc miễn trừ các loại sản phẩm EUTR hiện tại.

Mặt khác, sẽ có các khó khăn diễn ra trong việc thực thi  EUTR. Nhưng các công ty đều muốn các sản phẩm gỗ trong tầm kiểm soát, vì vậy họ không chạy hai hệ thống (đánh giá tính hợp pháp). Điều này khiến các sản phẩm mang tính thực tiễn hơn với quy mô sản phẩm lớn hơn.

Giá trị của FLEGT VPA

Ông Hildeman chia sẻ, báo cáo cho biết việc nhập khẩu gỗ nhiệt đới châu Âu đã giảm kể từ khi có quy chế EUTR, và thực tế là họ đang thấy nguy cơ cao của gỗ bất hợp pháp và thách thức với việc thẩm định chi tiết trở nên rõ ràng.

Vì sự quan tâm đặc biệt tới vùng rừng nhiệt đới nên cả ba Thương hiệu lớn đều muốn có được mối liên kết chủ động giữa EUTR và Hiệp định đối tác tự nguyện (VPA) với các nước cung cấp được thêm động lực. Theo chương trình này, các nước ký kết VPA đảm nhiệm cải tổ, quản trị rừng và thiết lập hệ thống đảm bảo tính hợp pháp. Đổi lại, họ có thể cung cấp gỗ được cấp phép FLEGT, mà miễn việc đánh giá rủi ro thẩm định chi tiết theo quy chế EUTR.

 Nếu gỗ không được cấp phép FLEGT thì sẽ không được vận chuyển, sau nhiều năm tồn tại chương trình VPA, bà Griffin thừa nhận, nó đã không đạt được hiệu quả tại B&Q.

Đặc biệt, bà Griffin cho biết, điều quan trọng để truyền đạt những lợi ích của VPA là dựa trên cơ sở ở các nước cung cấp, về tính minh bạch, quản trị rừng, và tham gia các bên liên quan và các điều kiện khác của Hiệp định.

 Ông Hildeman tin rằng một khi gỗ được cấp phép FLEGT thì sẽ được chào đón tại thị trường EU, sáng kiến này cũng có thể có giá trị như bằng chứng giảm nhẹ rủi ro theo quy định tính hợp pháp trên thị trường khác, chẳng hạn như Lacey và AILPR. Điều đó, sẽ cung cấp thêm động lực cho việc kinh doanh.

 Vì vậy, trong tuyên bố cuối cùng của mình, xua tan mọi nghi ngờ rằng ngành gỗ là lĩnh vực khó khăn, thì các vấn đề nổi lên trong EUTR được giải quyết càng sớm thì việc cấp giấy phép FLEGT càng nhanh.

Tác giả: ©Mike Jeffree mjeffree1@gmail.com

Tel.+ 44 7967 614763

Theo Gỗ Việt