Bà Dorte Pardo Lopez, đại diện Ủy ban châu Âu (EC) cho biết, theo nguyên tắc mục tiêu tự nguyện, các bên đều mong muốn có giấy phép FLEGT tự nguyện khai báo, giải trình. Và việc thực hiện trách nhiệm giải trình cần xem xét cẩn trọng để đảm bảo gỗ đó là hợp pháp, đảm bảo gỗ có nguồn gốc hợp pháp, hay ít nhất là đảm bảo gỗ đó khi sử dụng là ít rủi ro nhất/ít bất hợp pháp. Đối với Việt Nam, trách nhiệm giải trình được đặt trong bối cảnh thế nào là gỗ hợp pháp, với 7 tiêu chí là khai thác, vận chuyển, chế biến, thương mại, xuất khẩu, hải quan… đó là các bối cảnh xung quanh để tìm ra trách nhiệm giải trình, tìm ra đó là gỗ hợp pháp hay không, cũng như phải so sánh đối chiếu các quy trình này với nhau và đối chiếu với quốc gia nhập khẩu và xuất khẩu. Bà khẳng định, các cơ quan quản lý Việt Nam phải thực hiện nguyên tắc mạnh mẽ để đảm bảo gỗ được hợp pháp. Việc thực hiện trách nhiệm giải trình áp dụng với tất cả nhà nhập khẩu, tất cả sản phẩm gỗ, bất kể chiều dài của chuỗi cung ứng. Việc kiểm tra sẽ được thực hiện bởi cơ quan hải quan trong quá trình thông quan nhập khẩu, kiểm tra sau thông quan cũng có thể được tiến hành; xem xét các quy định về kiểm soát rủi ro của hải quan để xác minh hình thức kiểm tra cần thiết. Trong quá trình kiểm tra, xác minh, cơ quan hải quan sẽ phải kết hợp với kiểm lâm.

Nhấn mạnh vấn đề này, ông Koen Duchateau, Trưởng ban Hợp tác, Phái đoàn châu Âu tại Việt Nam cho biết, trọng tâm của thực hiện Hiệp định VPA/FLEGT là xây dựng và vận hành Hệ thống VNTLAS nhằm đảm bảo tính hợp pháp của gỗ và sản phẩm gỗ xuất khẩu của Việt Nam. Hiệp định được triển khai đầy đủ khi cơ chế cấp phép FLEGT và Hệ thống VNTLAS bắt đầu hoạt động, gỗ và sản phẩm gỗ của Việt Nam được cấp phép FLEGT sẽ có lợi thế cạnh tranh rất lớn khi xuất khẩu sang châu Âu. Ngoài ra, uy tín ngành chế biến gỗ Việt Nam cũng được nâng cao không chỉ tại thị trường EU mà còn tại các thị trường xuất khẩu khác, các thị trường này đang ngày càng có nhu cầu cao về gỗ hợp pháp.

Theo Tổng cục trưởng Tổng cục Lâm nghiệp Nguyễn Quốc Trị, việc Hiệp định VPA-FLEGT chính thức có hiệu lực từ đầu tháng 6, Chính phủ Việt Nam đã cam kết xây dựng Hệ thống Đảm bảo Gỗ hợp pháp Việt Nam (VNTLAS), nâng cao hiệu quả cơ chế phát hiện, xử lý vi phạm và đảm bảo hiệu lực thực thi pháp luật. Phạm vi của cam kết này bao gồm gỗ nhập khẩu, một trọng điểm đã được EU ưu tiên trong suốt quá trình đàm phán. Nói cách khác, gỗ khai thác trái phép và các doanh nghiệp kinh doanh mặt hàng này sẽ không được phép tham gia vào chuỗi cung ứng trong Hệ thống đảm bảo gỗ hợp pháp mà Việt Nam đang trong quá trình xây dựng và chuẩn bị triển khai. EU là một trong những thị trường xuất khẩu chính (trong top 5) về gỗ và sản phẩm gỗ từ Việt Nam, chỉ sau Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc. Trong những năm qua, EU vẫn duy trì vị trí là thị trường xuất khẩu lớn thứ hai (sau Mỹ) đối với mặt hàng gỗ giá trị gia tăng từ Việt Nam. Vì EU là thị trường xuất khẩu có ý nghĩa rất quan trọng đối với Việt Nam, nên Việt Nam chắc chắn sẽ làm hết sức mình để đảm bảo nguồn gốc gỗ là minh bạch, hợp pháp. 

Ông Nguyễn Quốc Trị, Tổng cục trưởng Tổng cục lâm nghiệp phát biểu tại Hội thảo lấy ý kiến trách nhiệm giải trình và xác minh tuân thủ trong xây dựng nghị định VNTLAS

Bà Dorte Pardo Lopez nói thêm, ngoài sự bảo đảm từ luật pháp, Việt Nam cũng cần có những chứng chỉ đảm bảo nguồn gốc gỗ của mình, như gỗ đó có giấy phép CITES hay không, có nhập từ nguồn rủi ro không, có thuộc quy định gì mà nước xuất khẩu yêu cầu hay không? Việt Nam cần phải đánh giá thông tin, nhận định rủi ro và xác minh nguồn rủi ro đó.

Ông Paust Sebastian, đại diện đại sứ quán Đức tại Việt Nam nhận định, việc thực thi VPA trong đó có VNTLAS là điều quan trọng để đảm bảo nguồn gốc gỗ hợp pháp và bảo đảm sự đa dạng sinh học, môi trường cũng như trong thương mại về xuất nhập khẩu gỗ. Đại diện Đại sứ quán Đức tại Việt Nam chia sẻ thêm, việc hỗ trợ quá trình thực thi Hiệp định đối tác tự do FLEGT ở Việt Nam là một trong những trọng điểm của hợp tác phát triển Đức đã được Việt Nam và Đức cùng thống nhất trong các lần tham vấn giữa hai chính phủ trong năm 2018. Trong đó, xây dựng các thể chế mạnh mẽ và chịu trách nhiệm trong lĩnh vực lâm nghiệp, chống lại thương mại gỗ lậu và tăng cường năng lực xã hội dân sự là 3 trong số 12 ưu tiên của Kế hoạch hành động bảo vệ rừng của Hợp tác phát triển Đức.

Ông Đỗ Quang Tùng, Quyền cục trưởng Cục Kiểm lâm lưu ý các doanh nghiệp, đối với gỗ nhập khẩu ngoài quy định tại Thông tư số 27 tại Nghị định dự thảo thực hiện VPA/FLEGT gỗ nhập khẩu còn phải đảm bảo hồ sơ hải quan theo quy định của Luật hải quan, bản chính bảng kê lâm sản do chủ gỗ nhập khẩu lập. Bản chính hoặc bản điện tử giấy phép CITES nhập khẩu hoặc cơ quan Thẩm quyền CITES Việt Nam cấp đối với gỗ thuộc các phụ lục công ước về buôn bán quốc tế các loài động vật thực vật hoang dã nguy cấp. Bản chính hoặc bản điện tử giấy phép FLEGT hoặc giấy phép xuất khẩu lô hàng gỗ của nước xuất khẩu có quy định giấy phép xuất khẩu gỗ theo điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên. 

Theo các chuyên gia đánh giá, quá trình thực thi Hiệp định VPA (bao gồm cả Hệ thống VNTLAS) đòi hỏi sự tham gia của đại diện nhiều bên liên quan khác nhau, bao gồm các cơ quan nhà nước (đặc biệt tại địa phương), khu vực tư nhân, các tổ chức xã hội dân sự và các đơn vị trồng rừng. Các bên được kỳ vọng sẽ hợp tác chặt chẽ để tìm ra phương pháp hiệu quả nhằm đảm bảo tính hợp pháp của sản phẩm gỗ sản xuất tại Việt Nam. 

NAM ANH - GV115