Lý giải cho nguyên nhân tăng giá này, phân tích của Xufang Zhang (Forest Economist) và Aaron Stottlemyer (Forest Resource Analyst) thuộc Sở Lâm nghiệp Texas A&M đã đưa ra 5 nguyên nhân chính sau

Thay đổi về mức giá gỗ xẻ tấm và xẻ kết cấu panel trong 5 năm qua tại Mỹ

Nhu cầu nhà ở cao và nguồn cung hạn chế

Xây dựng, tu sửa nhà cửa và sản xuất đồ đạc trong nhà là những hoạt động lớn nhất liên quan đến nhu cầu gỗ xẻ. Yếu tố chính làm tăng chi phí gỗ xẻ là do thị trường nhà đất có sắc đỏ rực. Số lượng nhà xây mới thuộc sở hữu tư nhân và nguồn cung nhà ở hàng tháng tại Hoa Kỳ từ năm 2010 đến năm 2021 có sự biến động lớn. Ngoại trừ sự sụt giảm lớn trong quý đầu tiên của năm 2020, thị trường nhà ở bắt đầu được cải thiện dần sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008. Bắt đầu từ quý 2 năm 2020, thị trường nhà ở bắt đầu được mở rộng đáng kể, với mức tăng 86%, từ 0,9 triệu vào tháng 4 năm 2020 lên 1,7 triệu vào tháng 3 năm 2021.

Nhu cầu cao về nhà ở đã dẫn đến lượng tồn kho nhà ở cạn kiệt. Sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, nguồn cung nhà ở của Hoa Kỳ tăng lên mức cao nhất trong 9 tháng trong năm 2010 và sau đó giảm trở lại mức bình thường trong 5-6 tháng cho đến khoảng một năm trước. Tuy nhiên, kể từ quý 2 năm 2020, nguồn cung nhà ở giảm xuống mức thấp kỷ lục trong vòng 4 tháng.

Sự khác biệt giữa nguồn cung nhà ở của Hoa Kỳ và số lượng các nhà xây mới có thể được sử dụng như là chỉ số về nguồn cung và cầu nhà ở. Đến năm 2010, bong bóng nhà đất vỡ, lượng nhà xây mới thấp, và nguồn cung nhà ở lớn. Đến năm 2012, nhà xây mới trở lại và duy trì ở mức bình thường, không có xáo trộn về kinh tế trong vài năm. Tuy nhiên, với sự xáo trộn nền kinh tế Hoa Kỳ do dịch bệnh COVID-19, nhu cầu nhà ở mức cao kỷ lục và nguồn cung nhà ở xuống mức thấp kỷ lục. Trên thực tế, thời gian này có sự phân hóa giữa cung và cầu nhà ở thực sự lớn hơn so với cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008. Sự kết hợp giữa nhu cầu nhà ở lớn và nguồn cung nhỏ đã góp phần thúc đẩy nhu cầu về gỗ xẻ.

Nhà xây mới thuộc sở hữu tư nhân và nguồn cung nhà ở hàng tháng tại Hoa Kỳ kể từ năm 2010

Có một số yếu tố làm cơ sở cho nhu cầu nhà ở cao và sự thiếu hụt nguồn cung trong thời kỳ dịch bệnh COVID-19. Đầu tiên, ở một mức độ nào đó, đại dịch đã thay đổi lối sống của mọi người. Ví dụ, làm việc tại nhà bắt đầu từ tháng 3 năm 2020 đã khuyến khích nhiều người thực hiện sửa chữa hoặc nâng cấp nhà như làm sàn ngoài trời hoặc đồ nội thất bằng gỗ mới. Một số nhà tuyển dụng đã cho phép nhân viên của mình làm việc tại nhà vĩnh viễn sau khi họ chứng minh được khả năng duy trì hiệu quả công việc cao trong quá trình làm việc xử lý các đơn hàng tại nhà. Điều này đã góp phần làm tăng nhu cầu về cần những ngôi nhà lớn với một văn phòng tại nhà tốt.

Nhu cầu nhà ở tăng cao cũng đi kèm với sự gia tăng dân số. So với các khu vực khác, phía Nam Hoa Kỳ chiếm tỷ trọng tăng trưởng lớn nhất với xu hướng ngày càng tăng.Năm 2019, khu vực Miền Nam có 126 triệu người, chiếm 38,3% tổng dân số của Hoa Kỳ. Ngẫu nhiên, phần lớn sự tăng trưởng diễn ra ở bang Texas, nơi đã chứng kiến ​​dân số của bang tăng 40% từ năm 2000 lên 29 triệu vào năm 2020, và xu hướng này dự kiến ​​sẽ tiếp tục tăng.

Dân số Hoa Kỳ theo khu vực kể từ năm 2010

Dân số Texas kể từ năm 1900

 Lãi suất thấp

Lãi suất thấp mang tính lịch sử là một lý do khác khiến nhu cầu nhà ở tăng cao. Để hỗ trợ nền kinh tế trong giai đoạn dịch COVID-19, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ đã giảm tỷ lệ quỹ liên bang xuống mức 0 trong tháng 3 năm 2020. Đến tận bây giờ, tỷ lệ quỹ liên bang vẫn nằm trong khoảng 0,00-0,25%. Tỷ lệ thế chấp trung bình năm 2000 là khoảng 8% trong khi tỷ lệ này trong thời gian đầu của dịch COVID-19 là dưới 3%, chính sách này đã khuyến khích mọi người tham gia vào thị trường nhà ở. Ngoài ra, do lãi suất thấp, nên về mặt tài chính có thể mua một ngôi nhà với khoản trả trước thấp hoặc không phải trả trước và thanh toán khoản bảo hiểm thế chấp tư nhân (PMI). Do đó, nhiều người mua nhà mới nhưng không chắc có đang tham gia vào thị trường nhà ở vì họ chỉ cần ít tiền mặt hơn để thanh toán trước. Lãi suất thấp mang tính lịch sử đã góp phần làm tăng nhu cầu nhà ở, do đó, làm tăng giá gỗ xẻ.

Lãi suất trung bình đối với các khoản thế chấp cố định 30 năm, 15 năm và thế chấp có thể điều chỉnh 5 tháng/1 năm ở Hoa Kỳ kể từ năm 2000.

Đầu tư để chống lạm phát trong tương lai

Ngoài việc cắt giảm lãi suất trong giai đoạn COVID-19, chính phủ Hoa Kỳ đã tung ra một số gói hỗ trợ nhằm kích thích nền kinh tế. Các gói kích thích này thực sự khuyến khích người dân tiêu tiền vào nhà, ô tô, v.v. Nhưng nhu cầu đột ngột này cũng đã đẩy giá lên cao. Để đối phó với sức mua của đồng đô la ngày càng giảm, ngày càng có nhiều người cân nhắc đầu tư vào tài sản hữu hình bao gồm bất động sản cho thuê. Gói kích thích kinh tế cũng đã giúp người dân tiết kiệm tiền đặt cọc trước khi mua nhà mới.

Thị trường kinh doanh lâm sản cũng rất nóng. Ví dụ: giá gỗ xẻ trong tương lai đạt 1.686 đô la vào tháng 5 năm 2021, trong khi giá trung bình một năm trước đó là 332 đô la, tăng 408%. Có thể thấy xu hướng tương tự trong cổ phiếu của các công ty lâm sản sản xuất các sản phẩm bao gồm giấy và đồ nội thất bằng gỗ trong cùng thời kỳ. Một mặt, hoạt động cổ phiếu của tương lai gỗ xẻ, trữ lượng gỗ hoặc lâm sản thành phẩm phản ánh niềm tin của các nhà đầu tư vào các ngành sản xuất lâm sản. Mặt khác, tương lai gỗ xẻ ở thị trường vốn cũng đã đẩy giá cả lên.

Giá gỗ xẻ từ năm 2000

Giảm tồn kho gỗ xẻ

Nhu cầu cao về nhà ở, lãi suất thấp hơn, đầu tư vào bất động sản cho thuê, và tương lai gỗ xẻ đã dẫn đến nhu cầu cao về gỗ xẻ tấm và xẻ kết cấu panel. Tuy nhiên, lượng tồn kho xẻ tấm và xẻ panel hiện tại đã không thể đáp ứng nhu cầu đang bùng nổ. Bắt đầu từ nửa cuối năm 2018, giá gỗ xẻ tấm và panel đã bắt đầu giảm, điều này có khả năng góp phần làm giảm sản lượng gỗ xẻ vào năm 2020. Do đó, sự thiếu hụt gỗ xẻ hiện nay ít nhất một phần liên quan đến dự đoán cho rằng nhu cầu sẽ thấp hơn những gì đã xảy ra. Trên thực tế, nhiều nhà máy cưa thu nhỏ quy mô hoặc ngừng hoạt động từ năm 2018-2019, dẫn đến gỗ xẻ giảm 24% sản lượng và hoạt động khai thác gỗ giảm 17%.

Giảm làm ca kíp và ngừng hoạt động tại các nhà máy cưa bắt đầu từ tháng 3 năm 2020 do dịch bệnh COVID-19, làm lượng hàng tồn kho tăng thêm. Hoạt động sản xuất gỗ xẻ tấm và panel sụt giảm ngày càng trầm trọng hơn khi có các cơn bão vào mùa đông, đã làm gián đoạn các hoạt động khai thác rừng cũng như các hoạt động của các nhà máy ở miền Nam vào tháng 2 năm 2021. Tóm lại, hàng tồn kho gỗ xẻ tấm và panel không thể đáp ứng nhu cầu bùng nổ của thị trường nhà ở, do đó, dẫn đến tình trạng thiếu hụt và đẩy mức giá của loại vật liệu trên tăng kỷ lục.

Giảm khai thác gỗ do các cơn bão vào mùa đông (Ảnh minh họa, Nguồn: Oak Valley Hardwoods, Inc )

Các chi phí gia tăng khác

Các yếu tố khác gây áp lực lên giá gỗ xẻ là chi phí sản xuất và vận chuyển ngày càng tăng. Các bên liên quan tham gia vào chuỗi sản xuất này bao gồm thu mua, thu hoạch, vận chuyển và chế biến gỗ tròn thành gỗ xẻ. Tình trạng thiếu lao động trong giai đoạn đại dịch COVID-19 làm tăng chi phí lao động, điều này khiến giá gỗ xẻ tăng theo. Ngoài ra, hiệu suất vận tải đường bộ giảm trong giai đoạn COVID-19 và sự gia tăng nhu cầu vận chuyển gỗ xẻ đã gây ra sự thiếu hụt nghiêm trọng phương tiện chuyên chở. Trên thực tế, cứ khoảng một đến hai tuần các thương nhân ở miền nam phải gánh chịu điều này cùng với chi phí vận chuyển hàng hóa tăng. Theo Hiệp hội Vận tải Hoa Kỳ, tình trạng thiếu tài xế xe tải hiện nay có thể sẽ không được giải quyết sớm dựa trên dự đoán của họ cho rằng thực trạng đó sẽ tiếp tục tăng cho đến năm 2026. Từ góc nhìn của việc nhập khẩu gỗ xẻ từ các nước khác vào thị trường Hoa Kỳ, tình trạng thiếu tàu container cũng góp phần làm tăng chi phí vận tải. Cuối cùng, sự thiếu hụt một số các thành phần sản xuất như nhựa keo đã tăng chi phí, điều này cũng dẫn đến giá các ván sản phẩm như ván ép và ván dăm định hướng (OSB) tăng cao.

Gỗ Việt (Theo phân tích  Xufang Zhang và  Aaron Stottlemyer thuộc Forest Analytics Department, Texas A&M Forest Service)