Từ giữa tháng 3, dịch Covid-19 bùng phát mạnh tại các thị trường quan trọng nhập khẩu đồ gỗ của Việt Nam, bao gồm Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc và EU, khi chính phủ các nước này đang áp dụng các chính sách phong tỏa để kiểm soát dịch bệnh lây lan khiến chuỗi cung ứng bị đứt gãy nghiêm trọng.

Trong khi đó ở trong nước, dịch Covid-19 đã làm thay đổi toàn bộ diện mạo của ngành gỗ trong ba tháng đầu năm, xuất khẩu gỗ và lâm sản vẫn đạt 18%. Tuy nhiên, đến tháng 4, mức độ ảnh hưởng trầm trọng hơn, xuất khẩu gỗ và lâm sản giảm 24%. Như vậy, bốn tháng đầu năm giá trị xuất khẩu ngành gỗ và lâm sản chỉ đạt xấp xỉ 3,5 tỉ USD.

“Dự kiến, mức tăng trưởng về xuất khẩu trong một số tháng tới có nhiều nguy cơ giảm sâu hơn nữa”, ông Nguyễn Quốc Trị, Tổng cục trưởng tổng cục lâm nghiệp nhận định.

Nhưng cho đến thời điểm này, các biện pháp nới lỏng xã hội đã được các nước kể trên dần dần thực hiện tạo ra những sự chuyển động quan trọng cho nền kinh tế toàn cầu. Việc cần làm tiếp theo của doanh nghiệp là gì để có thể phục hồi sản xuất và nhìn thấy các cơ hội kinh doanh trong thời điểm này?

Theo ông Nguyễn Quốc Khanh, Chủ tịch Hội mỹ nghệ và chế biến gỗ TP.HCM (HAWA), có 3 tiêu chí quan trọng nhất để doanh nghiệp phục hồi là tốc độ, sáng tạo và tinh thần lạc quan. Trong đó, tìm các thị trường ngách để khai thác tối đa lợi nhuận trong thời điểm này, chẳng hạn, sàn gỗ sẽ có nhiều cơ hội sau đại dịch, khi Bộ Xây dựng sẽ triển khai gói tài chính phát triển nhà ở xã hội trong thời gian tới, trung bình mỗi căn hộ sử dụng ít nhất từ 100 - 200 triệu đồng cho phần nội thất, ốp sàn. Chỉ riêng với đồ gỗ, vật liệu ốp sàn gỗ nhu cầu tiêu thụ bình quân ở Việt Nam là 21 USD/người/năm. Như vậy, quy mô tiêu thụ đồ gỗ nội thất, vật liệu ốp sàn trong nước năm 2020 sẽ tăng lên, riêng trong năm 2019 đã lên đến khoảng 4 tỉ USD.

Tác động của dịch bệnh cũng cho thấy sức chống chịu của thị trường nội địa cao hơn rất nhiều so với thị trường xuất khẩu. Theo Thứ trưởng Thường trực Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hà Công Tuấn, ưu tiên phát triển thị trường nội địa trong thời gian này là một trong những chiến lược giúp ngành duy trì được sức phát triển.

Thông qua việc thực hiện chính sách mua sắm công đồ gỗ, Chính phủ có tiềm năng trong việc dẫn dắt phát triển thị trường nội địa, ưu tiên sử dụng các sản phẩm gỗ hợp pháp và bền vững cho các công trình công cộng, khuyến khích cộng đồng DN và các làng nghề tham gia vào các khâu cung sản phẩm này.

Còn với ông Tô Xuân Phúc, chuyên gia của Forest Trends, phương thức vận hành của ngành đòi hỏi cần phải có những thay đổi căn bản, mang tính chất chiến lược, nhằm giảm rủi ro, tạo bứt phá và phát triển bền vững ngành trong tương lai. Trước hết, phải có thay đổi căn bản về xác định dòng sản phẩm và thị trường chiến lược.

Hiện nay, cơ cấu dòng sản phẩm của ngành hiện chưa hợp lý, ngành đang sản xuất các sản phẩm không có nhu cầu lớn và không tăng cao trong tương lai. Điều đó đã được bộc lộ qua dịch Covid-19, khi nhiều doanh nghiệp gần như không tìm được khoảng trống để tồn tại, phát triển, và thiếu một chiến lược kinh doanh tổng quan.

Cần biết, nhóm đồ gỗ phòng bếp, phòng tắm và bàn trang điểm hiện đang chiếm khoảng 60% trong tổng cầu của tất cả các loại đồ gỗ trên toàn thế giới. Đây là dòng sản phẩm chiến lược. Phần 40% còn lại là các nhóm đồ gỗ văn phòng, đồ gỗ ngoài trời v.v… Khi dịch bệnh xảy ra, chuỗi cung cho các loại đồ gỗ chiến lược không bị biến động quá lớn, do nhu cầu về các sản phẩm thuộc nhóm vẫn còn tồn tại, trong khi nhu cầu về các nhóm đồ gỗ khác gần như mất hẳn.

“Để phục hồi sản xuất, doanh nghiệp cần chuyển đổi cơ cấu dòng sản phẩm theo nhu cầu thị trường”, đó là khuyến nghị của ông Đỗ Xuân Lập, chủ tịch Hiệp hội gỗ và lâm sản Việt Nam. Không thể giữ khư khư một dòng sản phẩm lỗi thời vì những yếu tố về nhân công, công nghệ chế biến, hay thị trường khai thác.

Việc giảm rủi ro do bệnh dịch, gia tăng sức chống chịu của ngành đòi hỏi nỗ lực của cả Chính phủ và cộng đồng doanh nghiệp trong việc hình thành và phát triển hoàn thiện chuỗi cung trong nước, giảm lệ thuộc vào nhập khẩu từ bên ngoài. Để làm được điều này, theo ông Nguyễn Chánh Phương, Phó Chủ tịch HAWA, cần có sự thay đổi đồng bộ cả trong cơ chế chính sách của Chính phủ và trong bản thân doanh nghiệp.

Qua đó, thúc đẩy thay đổi tư duy, sự thích nghi tạo ra làn sóng chuyển đổi số trong doanh nghiệp, hình thành và đẩy mạnh các liên kết giữa các đơn vị, xây dựng chuỗi cung trong nước cũng như phát triển các ngành công nghiệp phụ trợ.

 Cẩm Lê – Gỗ Việt số 122, tháng 5/2020