Mỗi cuộc cách mạng thường bắt đầu từ trong khủng hoảng, và khi dịch Covid-19 đang hoành hành và gây ra những tác động xấu tới sự phát triển của ngành gỗ Việt Nam, rõ ràng, người ta cần một sự thay đổi lớn để có thể thích nghi với khó khăn và tận dụng cơ hội phát triển thị trường.

T hị trường gỗ xẻ thế giới đã lên đến đỉnh điểm vào giữa năm 2018 và nó đã xuống dốc kể từ đó, nhiều người trong ngành đã đặt câu hỏi vì sao tình hình lại thay đổi nhanh đến vậy và liệu có lặp lại vào năm 2020 không. Câu trả lời đơn giản là các nền kinh tế và nhu cầu về sản phẩm gỗ toàn cầu tất cả đều chậm lại và có thể nhanh chóng tạo ra một thị trường dư cung với giá hàng hóa thấp.

Trong 2 thập kỷ trở lại đây ngành gỗ đã có những bước phát triển đột phá. Từ giá trị kim ngạch xuất khẩu 219 triệu USD năm 2000, ngành đã đạt con số 11,31 tỉ USD năm 2019. Và năm 2020 là năm bản lề để hướng tới mục tiêu đạt giá trị xuất khẩu 20 tỉ USD vào năm 2025 mà Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã giao cho ngành gỗ. Dưới đây là những nhận định của ông Đỗ Xuân Lập, Chủ tịch Hiệp hội gỗ và lâm sản Việt Nam về những kế hoạch lớn của ngành trong năm 2020 để có thể đạt được mục tiêu sau 5 năm nữa.

Để duy trì đà tăng trưởng đã đạt được trong năm 2019, ngành gỗ có rất nhiều việc phải làm, trong đó, một trong những điều quan trọng là chúng ta cần phải nhận diện rõ vấn đề có tác động trực tiếp nhất tới sự phát triển của ngành, tới những mục tiêu mà chúng ta đã đặt ra trong năm qua, đó là đạt mức xuất khẩu 20 tỉ USD trong năm 2025, đó là phát triển rừng trồng, đó là nguồn cung gỗ chính và bảo đảm hợp pháp cho ngành gỗ Việt Nam.

"Quy trình cấp C/O được siết chặt theo hình thức “đánh đồng” báo động đỏ được bật lên với tất cả các doanh nghiệp khi xuất khẩu đi Mỹ gây ra tăng chi phí và thời gian cho doanh nghiệp." Mới đây, Tổng cục Hải quan có Công văn số 5189/ TCHQ – GSQL gửi Cục Hải quan tỉnh, thành phố về việc kiểm tra, xác định xuất xứ, chống gian lận giả mạo xuất xứ, ghi nhãn hàng hóa, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, chuyền tải bất hợp pháp. Quy định mới này được áp dụng lên tất cả các doanh nghiệp xuất khẩu gỗ vào thị trường Mỹ, kể cả những doanh nghiệp xuất khẩu gỗ lâu năm, có uy tín. 

Tăng trưởng trong xuất khẩu gỗ đang có sự phát triển ổn định, và hai tháng cuối năm là thời cơ đẩy mạnh xuất khẩu để ngành có thể đạt kim ngạch xuất khẩu 11 tỉ USD như kế hoạch. Nhưng cùng với đó là những thách thức từ rủi ro về nguồn nguyên liệu, về mặt hàng và thị trường nhập khẩu Và khi Chính phủ Việt Nam đang thực hiện cam kết đảm bảo toàn bộ các mặt hàng gỗ tiêu thụ nội địa và xuất khẩu là sản phẩm hợp pháp, trong khi cung gỗ nguyên liệu đầu vào cho ngành gỗ hiện vẫn còn sử dụng một lượng cung lớn gỗ là rừng tự nhiên, được khai thác từ các quốc gia có hệ thống quản trị rừng yếu kém, ví dụ tại các nước châu Phi, Campuchia hay Papua New Guine, đó là thách thức cần được giải quyết.

Nguồn vốn đầu tư FDI một lần nữa trở thành đề tài được quan tâm nhất với ngành gỗ trong những ngày này, khi những yêu cầu về cơ chế kiểm soát chặt chẽ để tránh được gian lận thương mại cũng như có hiệu quả thật sự từ nguồn vốn này được đặt ra tại Hội thảo Thực trạng xuất nhập khẩu và chuyển dịch FDI trong ngành gỗ được tổ chức đầu tháng này.

Được biết đến như một nhà phân phối gỗ hợp pháp lớn gần 15 năm qua, Tavico đã nhìn thấy được nhu cầu nguyên liệu cấp thiết hiện nay của ngành. Vì vậy “Trung tâm phân phối gỗ hợp pháp” tại Long Bình của Tavico đã được hoàn thành và chính thức hoạt động vào tháng 01/2019. Đây là một sự nỗ lực lớn của Công ty trong việc kịp thời đáp ứng nhu cầu thị trường và góp phần trong sự phát triển ngành chế biến gỗ Việt Nam. 

31 công ty gỗ Mỹ đã tham dự triển lãm VietnamWood được tổ chức tại Trung Tâm Triển Lãm Hội Nghị Sài Gòn SECC tại gian hàng của Hiệp Hội Xuất Khẩu Gỗ Cứng Hoa Kỳ (AHEC) lên đến 252 mét vuông. 10 công ty thành viên khác của AHEC có  hàng riêng trong khuôn khổ triển lãm. 

Năng suất lao động (NSLĐ) thấp sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến giá thành, đến sự cạnh tranh của doanh nghiệp (DN). Trong bối cảnh, DN ngành gỗ đứng trước áp lực về thiếu hụt lao động khi các DN nước ngoài ngày càng tham gia nhiều vào thị trường Việt Nam thì tăng NSLĐ đang là đòi hỏi tất yếu của hội nhập kinh tế quốc tế.    

Trong các năm vừa qua, kim ngạch xuất khẩu gỗ và lâm sản luôn tăng trưởng ở mức hai con số và phá kỷ lục kim ngạch xuất khẩu hàng năm, thống kê của năm 2018 cho thấy Việt Nam đạt kim ngạch xuất khẩu hơn 9,3 tỉ USD đứng thứ 5 trên thế giới về xuất khẩu gỗ và lâm sản, sản phẩm gỗ và lâm sản của Việt Nam đã có mặt tại hơn 120 quốc gia và vùng lãnh thổ với thị trường lớn nhất là Mỹ, Nhật và châu Âu. 

Dự thảo tăng thuế xuất khẩu lên 5%, có thể tạo ra ảnh hưởng không tốt tới chuỗi cung ứng dăm gỗ xuất khẩu đã đặt ra nhiều vấn đề cần được phân tích thấu đáo và tìm ra giải pháp phù hợp. Một câu hỏi đặt ra là liệu chính sách tăng thuế xuất khẩu dăm gỗ lên 5% có đạt được mục tiêu hạn chế xuất khẩu gỗ nguyên liệu thô và ngành chế biến đồ gỗ nội thất đã được đảm bảo nguồn gỗ nguyên liệu đầu vào chất lượng, giá cả hợp lý hay chưa đã có lời giải đáp từ chính Bộ tài chính.