Ngành cao su hiện nay đã trở thành một trong những ngành kinh tế quan trọng trong khối nông lâm công nghiệp của Việt Nam, được thể hiện qua kim ngạch xuất khẩu. Năm 2020, giá trị xuất khẩu của toàn ngành cao su đạt gần 7,9 tỷ USD, tăng 11% so với năm 2019. Trong ba nhóm sản phẩm của ngành, nhóm sản phẩm cao su đạt kim ngạch xuất khẩu năm 2020 hơn 3,1 tỷ USD (chiếm 40%), nhóm cao su thiên nhiên và nhóm các mặt hàng gỗ cao su cùng đạt khoảng 2,4 tỷ USD, tương đương 30% mỗi nhóm.Kim ngạch xuất khẩu của toàn ngành cao su đóng góp khoảng 2,8% trong tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam cùng năm. Xu hướng cho thấy kim ngạch xuất khẩu của ngành cao su sẽ tiếp tục tăng trong tương lai.

Về sản xuất, năm 2019 Việt Nam có khoảng 941.300 ha, trong đó 710.700 ha (75,5%) đang trong giai đoạn thu hoạch mủ, với lượng mủ từ nguồn này đạt gần 1,19 triệu tấn quy khô trong năm. Khoảng 49% trong tổng diện tích là cao su đại điền, chủ yếu là do các công ty thuộc Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam (VRG) quản lý. Phần diện tích còn lại (51%) là diện tích tiểu điền.

Cao su tiểu điền đóng vai trò quan trọng trong ngành, đặc biệt trong các chuỗi cung cao su thiên nhiên xuất khẩu. Năm 2019, Việt Nam có khoảng 265.000 hộ trồng cao su tiểu điền. Khoảng gần 89% diện tích cao su tiểu điền đang trong giai đoạn thu hoạch mủ, với lượng cung khoảng trên 732.200 tấn mủ quy khô. Lượng cung này chiếm 62% tổng lượng mủ được khai thác trên toàn diện tích cao su cả nước năm 2019. Năng suất mủ năm 2019 của cao su tiểu điền cũng cao hơn đến 8% so với cao su đại điền, đạt 1.719 kg/ha/năm, chủ yếu do diện tích cao su tiểu điền đang vào thời kỳ cao điểm của chu kỳ năng suất.

Ngành cao su Việt Nam đã và đang hội nhập sâu rộng với thị trường thế giới. Các chủng loại cao su thiên nhiên của Việt Nam hiện đang được xuất khẩu và sử dụng tại trên 80 nước và sản phẩm cao su đang được xuất đến hơn 170 thị trường.  Lượng cao su thiên nhiên tiêu thụ nội địa ít hơn so với lượng xuất khẩu nhưng cũng đang ở mức cao và đang tiếp tục được mở rộng.

Nguồn cung cao su thiên nhiên đầu vào của Việt Nam tương đối đa dạng. Bên cạnh hàng trăm công ty và hàng trăm ngàn hộ tiểu điền trồng cao su tại Việt Nam, nguồn cung còn bao gồm nguồn nhập khẩu, chủ yếu từ Campuchia và Lào, với lượng cung hàng năm khoảng 300.000 tấn theo thống kê chính thức.  Ngoài ra, nguồn cung còn bao gồm lượng cao su nhập khẩu từ Campuchia và Lào vào Việt Nam qua đường tiểu ngạch (cùng nguồn trích dẫn). Ở công đoạn chế biến, các nguồn cung này có thể được phối trộn với nhau để sản xuất các chủng loại phù hợp phục vụ xuất khẩu hoặc chế biến sâu trong nước.

 Dù vai trò của cao su tiểu điền ngày càng lớn trong chuỗi cung cao su thiên nhiên, nhưng thông tin về chuỗi cung nói chung, đặc biệt là về các mối liên kết giữa các hộ tiểu điền và các tác nhân khác trong việc tiêu thụ cao su tiểu điền hiện rất thiếu. Ngoài ra, cũng rất ít thông tin về các khía cạnh như cách thức vận hành của các liên kết, hình thức tổ chức mạng lưới thu mua, giá cả và cách thức xác định giá cả, chất lượng và cơ chế kiểm soát chất lượng sản phẩm, hình thức thỏa thuận mua bán, vấn đề cạnh tranh trong thu mua giữa các bên, vai trò, thuận lợi và khó khăn của các bên khi tham gia liên kết này, bao gồm cả vai trò của chính quyền địa phương.

Ngành cao su Việt Nam đã và đang hội nhập sâu rộng vào thị trường quốc tế. Để hội nhập thành công, các bên tham gia sản xuất và cung cấp cao su thiên nhiên cho chuỗi cung toàn cầu cần tuân thủ các yêu cầu của thị trường xuất khẩu, trong đó, bao gồm các hộ tiểu điền. Ngày càng nhiều thị trường yêu cầu cao su thiên nhiên được sản xuất theo phương thức bền vững, có nguồn gốc rõ ràng và hợp pháp. Thiếu các thông tin về chuỗi cung, bao gồm thông tin về liên kết giữa các hộ tiểu điền và các đơn vị thu mua đồng nghĩa với việc không đáp ứng được các yêu cầu của thị trường xuất khẩu. Điều này không những làm mất cơ hội cho các hộ và doanh nghiệp mở rộng thị trường, mà còn tạo ra rủi ro cho ngành cao su Việt Nam khi hội nhập quốc tế.

Đọc thông tin chi tiết của báo cáo tại đây. Vui lòng trích dẫn nguồn đầy đủ khi sử dụng thông tin trong báo cáo.

Gỗ Việt